Yapı tamamlandığında yada kısmen kullanılması mümkün olan kısımları tamamlandığında mal sahibinin müracatı üzerine ilgili idareden izin belgesi alınması zorunludur. Bu izin belgesi, Yapı Kullanma İzin Belgesi yada İskan Belgesi olarak adlandırılır.
Yapı Kullanma İzin Belgesi olan yapıların projeye/mevzuata göre yapıldığı anlaşılır. Binaların elektrik, su, doğalgaz, telefon gibi altyapı abonelikleri ancak iskan belgeleri olmak kaydıyla yapılabilir. İskan belgesi olmayan yapılar bu tür hizmetlerden faydalandırılmaz.
Yapı ruhsat ve ekleri projelere göre tamamlandığında yapı kullanma izin belgesinin düzenlenmesi için tüm parsel maliklerinin onayı muvaffakatı gerekmez, sadece bir kişinin iskan için başvurması ve belgeyi imzalaması yeterlidir(Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği 64.madde 11.fıkra).
Yapı Kullanma İzin Belgesi düzenleme aşamasında önemli bir hususta kısmı iskan durumudur. Ruhsata bağlı yapıların tamamının yada tek bir yapıdaki tüm bağımsız bölümlerin aynı anda iskan alması gerekmez. Sadece tamamlanan kısımlar için iskan belgesi talebinde bulunulabilir ve iskan belgesi düzenlenebilir. 10(on) bağımsız bölümden oluşan bir yapının sadece 1(bir) bağımsız bölümü tamamlanmış ve kullanıma hazır hale getirilmişse sadece o bağımsız bölüm için iskan belgesi alınabilir.
Kısmi iskan başvurularında ve belge düzenleme sırasında dikkat edilmesi gereken konu, ilgili yapının ortak alanlarının tam olarak bitmiş olmasının zorunlu olmasıdır. Yapı kısmi iskan alacaksa mutlaka asansörün çalışır olması, otoparkın çalışır olması, bahçe düzeninin bitmiş olması, sığınağın kullanılabilir olması, bahçe duvarının örülmesi, merdiven tüm korkuluklarının yapılmış olması gibi yapının genelini ilgilendiren imalatların tamamlanması gerekir. Kısmı iskan alan bir yapıda ortak alanların tam anlamıyla kullanıma hazır olduğu anlamı çıkar.
Yapı Kullanma İzin Belgesi aşamasında karşılaşılan en önemli sorunlardan birisi, birtakım nedenlerden dolayı yapı müteahhitlerinin, şantiye şeflerinin yada proje müelliflerinin belgeyi imzadan imtina etmeleri durumudur. Genelde imzadan imtina durumu müteahhitin/şantiye şefinin/müellifin haklı yada haksız maddi taleplerini karşılamak için kullandıkları bir enstrümandır. 3194 sayılı imar kanununun 28.maddesinin 10.fıkrasında :“Fenni mesullerce denetime ilişkin mimarlık ve mühendislik raporları hazırlanan, yapı sahibi, fenni mesuller ve ilgili idare elemanlarının birlikte düzenlediği tespit tutanağı ile tamamlandığı belirlenen, ancak, yapı müteahhidinin yapım işlerinden doğan vergi ve sigorta primi borçlarının ve diğer sorumluluklarının gereğinin yerine getirilmemesi sebebiyle yapı kullanma izin belgesi verilmesi işlemleri tamamlanamayan yapılar için, yapının müteahhidi olmayan yapı sahibinin talebi üzerine, ilgili idarece durum tespit edilerek yapı kullanma izin belgesi verilir.
Bu belgenin bir örneği, ilgili kurumlara ve ilgililerin kayıtlarına işlenmek ve değerlendirilmek üzere ilgili meslek odalarına ve Bakanlığa gönderilir.” denilmektedir. Bu fıkrada dikkat edilmesi gerekli kısım “……….yapı müteahhidinin yapım işlerinden doğan vergi ve sigorta primi borçlarının ve diğer sorumluluklarının gereğinin yerine getirilmemesi sebebiyle yapı kullanma izin belgesi verilmesi işlemleri tamamlanamayan yapılar için, yapının müteahhidi olmayan yapı sahibinin talebi üzerine, ilgili idarece durum tespit edilerek yapı kullanma izin belgesi verilir………..” kısmıdır.
Yapı Kullanma İzin Belgesinin İmzalanması şantiye şeflinin, müteahhidin ve müelliflerin sorumluluklarındandır. Bu fıkraya göre ilgili idare(Belediye) yapı müteahhidi sorumluluğunu yerine getirmiyorsa yani Yapı Kullanma İzin Belgesini imzalaması gerektiği halde imzalamıyorsa, yada yapı müteahhidine ulaşılamıyorsa, ilgili idarenin yapının ruhsat ve eklerine uygun olarak yapıldığını gösterir belgeleri yada yapı müteahhidine ulaşılamadığını gösteren/kanıtlayan belgeleri ve yapı müteahhidi ile mal sahibi arasındaki sözleşmeyi dosyaya koyarak, iskan belgesinde yapı müteahhidinin imzalaması için ayrılan bölüme imza atılmama nedenini yazarak yapı müteahhidinin imzası olmadan yapı kullanma izin belgesi düzenlemelidir.